Okul ekipmanları için Ulusal Kaynaklar Programı'ndan 4 milyar PLN. "Altın ördek efsanesi gibi bir hediye"

• Okullarda yapay zeka ve STEM laboratuvarları için ekipmanların 2,4 milyar PLN'ye mal olması bekleniyor. Dijital İşler Bakanlığı'na bağlı bir araştırma enstitüsü olan NASK, 16.000 adet yapay zeka ve STEM laboratuvarı için büyük bir ihale duyurdu.
• Harcamalar bununla da bitmiyor. Hükümet, kurumlar için dizüstü bilgisayar ve tabletlere 1,4 milyar PLN harcayacak . Hükümet İdaresi Hizmet Merkezi, Çarşamba günü yüklenicileri seçti.
• Cihazların finansmanı Ulusal Operasyonel Program (KPO) tarafından sağlanıyor ve 2026 yılının Haziran ayında okullara teslim edilmesi planlanıyor.
• Ekipman listeleri için kısa danışma süreleri, ihalenin yoğun tatil sezonunda duyurulması ve eğitim veya öğretim programlarının eksikliği, görüştüğümüz uzmanlardan programlar hakkında duyduğumuz çekincelerden sadece birkaçı.

"Yapay zeka laboratuvarları, dizüstü bilgisayarlar ve tabletler, altın ördek efsanesi gibi birer hediye. Fakir bir ayakkabıcı bir kese dolusu para alıyor, ama hepsini bir günde harcamak zorunda kalıyor," diyor EdTech Vakfı'ndan ve Milli Eğitim Bakanlığı Bilgisayarlaşma Konseyi üyesi Rafał Lew-Starowicz, okullar için dijitalleşme alımlarını özetleyerek.

Hükümet, tesisleri bir yıl içinde 4 milyar PLN'nin üzerinde ekipmanla donatmayı planlıyor . Ancak teslimatların aceleyle organize edilmesi gerekiyor. Bu, Ulusal Kurtarma Planı ile ilgili gecikmelerin bir sonucu. Mateusz Morawiecki hükümeti bu gecikmelerin bir kısmından hâlâ sorumluyken, diğerleri mevcut yönetimin bürokratik engellemelerinin bir sonucu.

Her öğrencinin kendine ait bir dizüstü bilgisayarı vardır. Ancak KPO'da alışveriş imkânı yoktur.

Mateusz Morawiecki döneminde eğitimin dijitalleştirilmesine yönelik finansman, Ulusal Reform Programı'na (KPO) dahil edilmişti. Ancak, AB harcamalarına koşulluluk ilkesinin getirilmesi ve fonların aktarımının üye ülkelerde hukukun üstünlüğüne uyulmasına bağlı hale getirilmesi nedeniyle finansmanın serbest bırakılması gecikti. Bu argüman, Avrupa Komisyonu tarafından Polonya yargı sistemiyle ilgili anlaşmazlık bağlamında kullanıldı.

Ancak Mateusz Morawiecki hükümeti ödeme talebinde bile bulunmadı. Parayı harcamak istese de, 2023 seçimlerinden önce Przemysław Czarnek ve Janusz Cieszyński (o zamanlar eğitim ve dijital işler bakanlarıydı) , her dördüncü sınıf öğrencisine kendi dizüstü bilgisayarını vereceğini duyurdu. Ödemeler serbest bırakıldıktan sonra ilk satın alımlar Ulusal Eğitim Programı (KPO) tarafından finanse edilecekti.

Ekipmanlar 1,2 milyar PLN'ye satın alındı ve PiS milletvekilleri, bölgelerindeki öğrenciler için düzenlenen devir teslim törenlerine katılma fırsatından yararlandı. Daha sonra Avrupa Komisyonu'nun bu düzenlemeyi onaylamadığı ortaya çıktı. Masraflar Polonya Kalkınma Fonu tarafından karşılandı.

Ancak, Ulusal Eğitim Programı'nda (KPO) dijital eğitime harcamaya ilişkin hükümler değişmedi. Yeni hükümet Aralık 2023'te yemin ettikten sonra, ulusal programların bu parayı nasıl harcayacağına dair bir zaman yarışı başladı.

Daha iyisini yapmaları gerekiyordu ama bir yıl geç kaldılar

Barbara Nowacka ve Krzysztof Gawkowski liderliğindeki Eğitim ve Dijital İşler Bakanlıkları, Avrupa Komisyonu tarafından olumsuz değerlendirilen "Öğrenciler İçin Dizüstü Bilgisayar" programını Şubat 2024'te askıya aldı. Politikacılar bir basın toplantısında, aynı yılın Haziran ayında revize edilmiş bir sürüm sunacaklarına söz verdiler. Ancak bu hiçbir zaman gerçekleşmedi.

Dizüstü bilgisayar dağıtımını iptal eden hükümler Eylül ayında Taşkın Yasası'na eklendi. Yeni "Dijital Öğrenci" programını getiren yönetmelik ise ilk duyurudan 14 ay sonra, 11 Ağustos 2025'e kadar hazırlanmadı.

Bu arada, donanım alımları için hazırlıklar devam ediyordu. Milli Eğitim Bakanlığı, okulların nasıl dijitalleştirileceğini özetleyen "Eğitimde Dijital Dönüşüm Politikası"nı kabul etti. Karar kabul edildi, ancak kamuoyu istişareleri sırasında Polonya Öğretmenler Sendikası da dahil olmak üzere birçok kurum tarafından eleştirildi. Polonya Bilgi İşleme Derneği (PIIT), politikanın o kadar yetersiz olduğu ve hükümetin benimsemesi için tamamen uygun olmadığı konusunda uyardı. Ancak Milli Eğitim Bakanlığı'nın Avrupa Komisyonu için bir temel olarak buna ihtiyacı vardı; bu, Ulusal Bilgi İşleme Komitesi'nde (KPO) bir dönüm noktasıydı.

Belgeler, plan kapsamındaki fonları harcamak için Avrupa Komisyonu'ndan onay almamızı sağladı. Mayıs 2025'te Dijital İşler Bakanlığı , dizüstü bilgisayarlar, tabletler ve tarayıcı tabanlı dizüstü bilgisayarlar için büyük bir ihale duyurdu. Bu ihale, kamu kurumlarına (geçtiğimiz seferki gibi öğrencilere değil) bir sonraki eğitim-öğretim yılının sonuna kadar dağıtılacaktı. Ancak bu gecikme, Dijital İşler Bakanlığı yetkililerinin bize şikayet ettiği gibi, Milli Eğitim Bakanlığı'nın programı başlatmak için gereken okulların listesini hazırlamada gecikmesi nedeniyle gerçekleşti.

Değeri mi? 1,7 milyar PLN. Sadece bu ihalede, satın alma listesi şunları içeriyor: 404.000 dizüstü bilgisayar, 110.000 tarayıcı tabanlı dizüstü bilgisayar ve 220.500 tablet. İhaleyi yöneten Hükümet İdaresi Hizmet Merkezi, 13 Ağustos Çarşamba günü sonuçları açıkladı. Ancak KPO satın alma listesi bununla sınırlı değil.

Nazik bir koşu, sonra tam bir sessizlik

Dijital İşler Bakanlığı'na bağlı devlet araştırma enstitüsü NASK, bir diğer büyük ihaleyi de yürütüyor. 12.000 okulda yapay zeka laboratuvarları ve 4.000 kurumda fen (STEM) laboratuvarları kurmak için 2,4 milyar PLN ekipman harcayacak .

Bu sipariş üzerindeki çalışmalar şaşırtıcı bir hızla ilerledi. Aralık ve Ocak aylarının başında, Milli Eğitim Bakanlığı laboratuvarlara nelerin dahil edilmesi gerektiği konusunda istişare için yalnızca beş iş günü süre tanıdı (bakanlık, yapay zeka için bir, STEM için üç olmak üzere kitin bir versiyonunu hazırlamıştı; okul müdürleri hangisini istediklerini seçecekti). Piyasadan gelen itirazlar üzerine son tarih biraz uzatıldı.

İki ay sonra, Mart ayında NASK da piyasayla diyaloğunun bir parçası olarak kitler konusunda danışmanlık yaptı. Ardından, beş ay boyunca alımlar konusunda sessizlik hakim oldu.

AB projelerinde proje takvimi önceden bilindiğinden, üreticiler artan teslimatlara hazırlıklı olabiliyor. Burada ise işler kaotikti ve ihale en sonunda yoğun tatil sezonunda duyuruldu. Sonuç olarak, Lew-Starowicz, öncelikle yabancı ekipman üreticileri ve iş birliği yaptıkları tedarikçiler için bir programla sonuçlandı ve bu sayede bir gecede mevcut ekipman sayısında artış bekleniyor, diye belirtiyor.

Robotlar daha önce satın alınmıştı. Sonuçların ne olduğu bilinmiyor.

Ayrıca, ihaleyi takip eden girişimciler, okul laboratuvarlarının şartnamelerinde değişiklikler fark ettiler. Daha önce laboratuvarlarda bulunan programlanabilir robotlar, NASK tarafından sunulan satın alma listesinden kaldırıldı. NASK, ihaleyle ilgilenen kurumlardan birine, " Geleceğin Laboratuvarları" adlı farklı bir program kapsamında okullara dağıtıldıkları için bunları kaldırdığını açıkladı.

Bu, Przemysław Czarnek'in 2021-2022 dönemindeki görev süresi boyunca okul ekipmanlarına aktarılan bir milyar zloti anlamına geliyordu. Para, Covid-19 Karşı Tedbir Fonu'ndan geldi. KPO'nun aksine, okullar elden nakit aldı ve bunu robotlar ve 3D yazıcılar da dahil olmak üzere kesin olarak tanımlanmış bir ekipman listesine harcayabildiler.

Program, Yüksek Sayıştay tarafından olumsuz değerlendirildi. NIK raporu, fonların gerçekten tahsis edildiğini gösteriyor, ancak sonuçların ne olduğu bilinmiyor. Bakanlık herhangi bir izleme yapmadı. Ayrıca, belirli ekipmanların satın alma listesine neden dahil edildiği de belirsiz. NIK, "Ancak, kataloğun başlangıçta hazırlanma süreci belgelenmedi" diye yazdı.

Otobüslerin hem çalışması hem de eğitim vermesi gerekiyordu, bu nedenle Varşova Yaşam Bilimleri Üniversitesi'nin (SGGW) önüne park ettiler.

Geleceğin Laboratuvarları, ekipmanların eğitim programları veya öğretmen eğitimleriyle desteklenmemesi nedeniyle de eleştirildi. Bunlar daha sonra " Geleceğin Mobil Laboratuvarları" adlı başka bir programla desteklendi.

Öğretmenlerin okullara giderek gösteri yapmaları ve öğretmenleri desteklemeleri gerekiyordu. Başlangıçta bunu kiralık otobüslerle yapıyorlardı, ancak Mateusz Morawiecki'nin üç haftalık iktidarının son günlerinde, projeden sorumlu GovTech Merkezi (CGT) 16 araç satın aldı.

Hükümet değişikliğinden sonra bu fikirden vazgeçildi, eğitimciler işten çıkarıldı ve otobüsler Varşova Yaşam Bilimleri Üniversitesi'nde (SGGW) aylarca bekletildi. Sebep mi? Eğitim ve Bilim Bakanlığı'nın Milli Eğitim ve Bilim Bakanlığı ile Bilim ve Yükseköğretim Bakanlığı olarak ikiye bölünmesinin ardından ortaya çıkan idari kaos. Eğitim projesinden sorumlu CGT, bilimsel Bilim ve Yükseköğretim Bakanlığı'na atandı. Orada ekip ve ekipmanın kullanımına dair yeni bir fikir bulunamadı. Okullar pahalı satın alımlarla baş başa kaldı, ancak destek alamadı.

Şimdilik aynı hataların tekrarlandığı görülüyor. Polonya Elektronik ve Telekomünikasyon Ticaret Odası (KIGEiT) yönetim kurulu üyesi Piotr Mieczkowski, bakanlıkların yalnızca gelecekte eğitim sözü verdiğini, ancak ekipman tahsisini kişinin okulda kullanmayı öğrenmesine bağlı kılmadığını söylüyor.

"Dijital İşler Bakanlığı üzerine düşeni yaptı. Şimdi Eğitim Bakanlığı'nın da kesinlikle böyle bir eğitim başlatması gerekiyor," diyor Acer, Dell, HP ve Samsung gibi büyük elektronik üreticilerini temsil eden bir kuruluş olan Dijital Polonya Derneği Başkanı Michał Kanownik.

"İçerik olmadan ekipmanın verilmesi kötü bir tekrar olacaktır"

Mieczkowski'nin de belirttiği gibi, NASK ihalesinde ekipmanın eğitim materyalleri içermesi şartı da bulunmuyor. Bu da cihaz şartnamelerinden kaldırılan bir diğer şart; tıpkı robotlarda olduğu gibi, Milli Eğitim Bakanlığı Yapay Zeka laboratuvarının satın alma listesine danıştığında da mevcuttu. Bakanlığa ve NASK'a, "içerik" kelimesinin neden artık siparişte yer almadığını sorduk. Ancak bu makale yayınlandığında henüz bir yanıt almamıştık.

- Bu tür eğitim materyallerinin, örneğin yeni duyurulan "Dijital Öğrenci" programının bir parçası olarak ortaya çıkmasını umuyorum, çünkü içeriksiz ekipman dağıtmak önceki hükümetin zamanlarının kötü bir tekrarı olacak, diye savunuyor Mieczkowski.

EdTech Vakfı'ndan Lew-Starowicz de okullara yönelik eğitimlerden bahsediyor.

"Okulların bilgi ve iletişim teknolojilerini nasıl kullandığını analiz ettiğimizde, bunların öncelikli olarak bilgisayar bilimleri derslerinde kullanıldığını gördük. Okulları dijitalleştirme konusunda ciddiysek, diğer derslerde de kullanımını artırmalıyız. Ancak okulların bunun için desteğe ihtiyacı var," diye savunuyor.

Milli Eğitim Bakanlığı (MEN), eğitimlerin diğer AB programları kapsamında verileceğini duyurdu. 2026 yılında başlayacak olan temel müfredat reformunun ardından derslerde ekipman kullanımının artması bekleniyor. Bakanlık, bu konu üzerinde çalışmalarını sürdürüyor.